Diferencia entre revisiones de «Esperanto/Gramática/Reglas gramaticales»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Línea 1:
Quieres aprender Esperanto en un pis-pás, ¿Para qué complicarte demasiado? Aprendiendo bien estas normas básicas y un poco de vocabulario, HABLARÁS ESPERANTO.
 
- ==Los Artículos:==
En esperanto no hay artículos indefinidos (un, un@/s). Los determinantes artículos (el, l@/s) se reducen a “La” que es equivalente al “The” inglés.
 
En esperanto no hay artículos indefinidos (un, un@/s). Los determinantes artículos (el, l@/s) se reducen a “La” que es equivalente al “The” inglés.
 
Ej: arbo estas granda (un árbol es grande).
Línea 14 ⟶ 13:
 
 
- ==Los Pronombres y los Números:==
 
{| border
 
|-
Mi Yo
|Mi Yo
Mia: mío
|Mia: mío
|-
|Vi Tú, usted, vosotros, ustedes
|Via: tuyo, vuestro
 
|-
Vi Tú, usted, vosotros, ustedes Via: tuyo, vuestro
|Li Él
|Lia/sia: suyo de él
 
|-
Li Él Lia/sia: suyo de él
|Ŝi Ella
|Ŝia/sia: suyo de ella
 
|-
Ŝi Ella Ŝia/sia: suyo de ella
|Ĝi Ello
|Ĝia/sia: suyo de ello
 
|-
Ĝi Ello Ĝia/sia: suyo de ello
|Ni Nosotr@s
|Nia: nuestr@
 
|-
Ni Nosotr@s Nia: nuestr@
|Ili Ell@s
 
Ili Ell@s |Ilia: suyo de ell@s
|}
 
1 Unu, 2 du, 3 tri, 4 Kvar, 5 kvin, 6 ses, 7 sep, 8 ok, 9 naû, 10 dek,
Línea 40 ⟶ 54:
 
 
- ==Sustantivos, Adjetivos y Adverbios:==
En esperanto todos los nombres terminan en (o), los adjetivos en (a), los adverbios en (e) y los verbos en (i).
:Ej:
 
{|border
En esperanto todos los nombres terminan en (o), los adjetivos en (a), los adverbios en (e) y los verbos en (i).
Ej:
Am-o (amor) Telefon-o (teléfono)
 
|-
Am-a (amoroso) Telefon-a (telefónico)
!Sustantivo
|Am-o (amor)
|Telefon-o (teléfono)
 
|-
Am-e (amorosamente) Telefon-e (telefónicamente)
!Adjetivo
|Am-a (amoroso)
|Telefon-a (telefónico)
 
|-
Am-i (amar) Telefon-i (telefonear)
!Adverbio
|Am-e (amorosamente)
|Telefon-e (telefónicamente)
 
|-
El plural se hace añadiendo la (j) tanto al nombre como al adjetivo.
!Verbo
:Ej: La floroj estas belaj (las flores son bonitas).
|Am-i (amar)
:Ej: La arboj estas grandaj (los árboles son grandes).
|Telefon-i (telefonear)
|}
 
El femenino se hace añadiendo la partícula (-ino) sólo a los nombres.
 
El '''plural''' se hace añadiendo la (j) tanto al nombre como al adjetivo.
Ej: La infano estas granda (el niño es grande).
:Ej: La floroj estas belaj (las flores son bonitas).
:Ej: La arboj estas grandaj (los árboles son grandes).
 
El '''femenino''' se hace añadiendo la partícula (-ino) sólo a los nombres.
Ej: La infanino estas granda (la niña es grande).
:Ej: La infano estas granda (el niño es grande).
:Ej: La infanino estas granda (la niña es grande).
:Ej: La infanoj kaj la infaninoj estas grandaj (los niños y las niñas son grandes).
 
El '''Acusativo''': Se señala con una (-n) en adjetivos y sustantivos y sirve para indicar el Complemento Directo. :Ej: Mi manĝas bonaN panoN (yo como buen pan).
Ej: La infanoj kaj la infaninoj estas grandaj (los niños y las niñas son grandes).
:Ej: Mi amas vin (te quiero).
:Ej: Mi vidas belajn florojn kaj belan knabinon. (veo hermosas flores y a una bella muchacha).
 
El Acusativo: Se señala con una (-n) en adjetivos y sustantivos y sirve para indicar el Complemento Directo. Ej: Mi manĝas bonaN panoN (yo como buen pan). Mi amas vin (te quiero). Mi vidas belajn florojn kaj belan knabinon. (veo hermosas flores y a una bella muchacha).
 
==Los Verbos==
 
- Los Verbos:
Utilizan el mismo sistema de antes, para indicar el tiempo verbal, se le añade una terminación a la palabra raíz.
 
{|border
 
|-
-i (infinitivo) Ej: ami = amar
!Infinitivo
|''-i''
|Ej: ami = amar
 
|-
-as (presente) Ej: amas = amo, amas, ama, etc.
!Presente
|''-as''
|Ej: amas = amo, amas, ama, etc.
 
|-
-is (pasado) Ej: amis = amé, amaba, amó, amaste, etc.
!Pasado
|''-is''
|Ej: amis = amé, amaba, amó, amaste, etc.
 
|-
-os (futuro) Ej: amos = amaré, amarás, amarán, etc.
!Futuro
|''-os''
|Ej: amos = amaré, amarás, amarán, etc.
 
|-
-us (subjuntivo) Ej: amus = amaría, amase, amara, ame, etc.
!Subjuntivo
|''-us''
|Ej: amus = amaría, amase, amara, ame, etc.
 
|-
-u (imperativo) Ej: amu = ama tú, amad vosotros, etc.
!Imperativo
|''-u''
|Ej: amu = ama tú, amad vosotros, etc.
|}
 
{|border
Tiempos compuestos
 
|-
-anta Ej: Mi estas (estoy) amanta (amando)
!Participio activo
|''-anta''
-inta Ej: Mi estas (he) aminta (amado)
|Ej: Mi estas amanta (yo estoy amando)
 
|-
!Participio activo
|''-inta''
|Ej: Mi estas aminta (yo he amado)
 
|-
-ata Ej: Mi estas (soy) amata (amado)
|Participio pasivo
|''-ata''
|Ej: Mi estas amata (yo soy amado)
 
|-
-ita Ej: Mi estas (he) amita (sido amado)
!Participio pasivo
|''-ita''
|Ej: Mi estas amita (yo he amado)
|}
 
 
 
 
- ==Construcción de Palabras:==
El esperanto intenta ahorrar al máximo el aprendizaje de palabras, y para ello usa mecanismos para construir unas palabras a partir de otras. Mediante los afijos:
 
{| border
Mal- Idea contraria Varma – malvarma (caliente/frío)
!Afijo
!Significado
!Ejemplo
 
|-
Eks- Ex Direktoro, eksdirektoro
|'''Mal-'''
|Idea contraria
|Varma – malvarma (caliente/frío)
 
|-
Pra- primitivo Historio, prahistorio
|'''Eks-'''
|Ex
|Direktoro, eksdirektoro
 
|-
Bo- Parentesco político Frato, bofrato (hermano/cuñado)
|'''Pra-'''
|primitivo
|Historio, prahistorio
 
|-
Ge- Ambos sexos Gepatroj (padre y madre)
|'''Bo-'''
!Parentesco político
!Frato, bofrato (hermano/cuñado)
 
|-
Ek- comienzo Krii, ekkrii (gritar, exclamar)
|'''Ge-'''
!Ambos sexos
!Gepatroj (padre y madre)
 
|-
Dis- separación Doni, disdoni (dar, distribuir)
|'''Ek-'''
!comienzo
!Krii, ekkrii (gritar, exclamar)
 
|-
Re- repetición Fari, refari (hacer, rehacer)
|'''Dis-'''
!separación
!Doni, disdoni (dar, distribuir)
 
|-
-aĉ despectivo Domo, domaĉo casa/casucha
|'''Re-'''
!repetición
!Fari, refari (hacer, rehacer)
 
|-
For fuera Iri, foriri (ir, salir fuera)
|'''-aĉ'''
!despectivo
!Domo, domaĉo casa/casucha
 
|-
Sam- igual Samtempo (al mismo tiempo)
|'''For'''
!fuera
!Iri, foriri (ir, salir fuera)
 
|-
ĵus- recién ĵusvenita (recién venido)
|'''Sam-'''
!igual
!Samtempo (al mismo tiempo)
 
|-
Sen- sin Sensento (sin sentido)
|'''ĵus-'''
!recién
!ĵusvenita (recién venido)
 
|-
Ne- No, in- Neekzista (inexistente)
|'''Sen-'''
!sin
!Sensento (sin sentido)
 
|-
Antaŭ- antes Diri, antaŭdiri (decir, predecir)
|'''Ne-'''
!No, in-
!Neekzista (inexistente)
 
|-
-ar colectivo Arbo, arbaro (árbol, bosque)
|'''Antaŭ-'''
!antes
!Diri, antaŭdiri (decir, predecir)
 
|-
-eg aumentativo Granda, grandega (grande/inmenso)
|'''-ar'''
!colectivo
!Arbo, arbaro (árbol, bosque)
 
|-
-et diminutivo Infano, infaneto (niño, niñito)
|'''-eg'''
!aumentativo
!Granda, grandega (grande/inmenso)
 
|-
-id descendiente Hundo, hundido (perro/cachorro)
|'''-et'''
!diminutivo
!Infano, infaneto (niño, niñito)
 
|-
-ist Profesión Pano panisto (pan, panadero)
|'''-id'''
!descendiente
!Hundo, hundido (perro/cachorro)
 
|-
-estro mando Urbo, urbestro (ciudad/alcalde)
|'''-ist'''
!Profesión
!Pano panisto (pan, panadero)
 
|-
-an Vecino, pertenencia Romo, Romano
|'''-estro'''
!mando
!Urbo, urbestro (ciudad/alcalde)
 
|-
-ul Un individuo Juna, junulo (joven/un joven)
|'''-an'''
!Vecino, pertenencia
!Romo, Romano
 
|-
-ec Cualidad abstracta Bela, beleco (bello, belleza)
|'''-ul'''
!Un individuo
!Juna, junulo (joven/un joven)
 
|-
-er Elemento particular Mono, monero (dinero/moneda)
|'''-ec'''
!Cualidad abstracta
!Bela, beleco (bello, belleza)
 
|-
-il instrumento Kombi, kombilo (peinar/peine
|'''-er'''
!Elemento particular
!Mono, monero (dinero/moneda)
 
|-
-ej Local, sitio Lerni/lernejo (aprender/escuela)
|'''-il'''
!instrumento
!Kombi, kombilo (peinar/peine
 
|-
-ad duración Parolo, parolado (palabra/discurso)
|'''-ej'''
!Local, sitio
!Lerni/lernejo (aprender/escuela)
 
|-
-ig hacer Morti, mortigi (morir/matar)
|'''-ad'''
!duración
!Parolo, parolado (palabra/discurso)
 
|-
-iĝi hacerse Morti, mortiĝi (morir/morirse)
|'''-ig'''
!hacer
!Morti, mortigi (morir/matar)
 
|-
-ebl posible Vidi, videbla (ver, visible)
|'''-iĝi'''
!hacerse
!Morti, mortiĝi (morir/morirse)
 
|-
-em Propenso a Kredi, kredema (creer/crédulo)
|'''-ebl'''
!posible
!Vidi, videbla (ver, visible)
 
|-
Y también mediante la composición (como el alemán). Ej fadeno (hilo) metala (metálico)  metalfadeno (alambre) metalfadena (alámbrico), metalfadeni (alambrar), etc, etc…
|'''-em'''
!Propenso a
!Kredi, kredema (creer/crédulo)
|}
 
 
También se emplea la composición (como el alemán).
:Ej. '''fadeno''' (hilo) '''metala''' (metálico) -> '''metalfadeno''' (alambre)
::y transformando: ''metalfaden'''a''''' (alámbrico), ''metalfaden'''i''''' (alambrar), etc, etc…
 
- Cuadro de Voces Simples: (las que faltan es que apenas se usan)
==Cuadro de Voces Simples==
Faltan algunas, pero son poco usadas en la práctica.
:Kiu Quién, el cual
:Tiu Ese, aquel
Línea 213 ⟶ 384:
:Ĉe= “anka”, en la casa de, ej. Ĉe Manolo (anka Manolo) 
 
==Algunas palabras de vocabulario básico==
(y se acabó, el resto es sólo cuestión de aprender vocabulario)
Saluton Hola ami amar