Diferencia entre revisiones de «Náhuatl clásico/Gramática/Verbos»

Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Eliminando enlaces al mismo artículo
m Bot controlado: actualizada sintaxis de tabla
Línea 22:
Normalmente en singular el verbo queda igual, en plural se le añade una -'''n'''. En este tiempo todos los tipos de verbos se conjugan igual. A continuación se conjugará un verbo de cada tipo:
 
 
<table class=wikitable>
{| class="wikitable"
<caption>'''El Tiempo Presente'''</caption>
|+ '''El Tiempo Presente'''
<tr>
|-
<th> </th>
!
<th width="60px">Verbos -'''cua'''</th>
<th! width="60px">Verbos -'''ca''',| -'''tla''', -'''ta''' yVerbos -'''za'''</th>cua
<th! width="60px"> | Verbos -ca, -'''tla''', -'''ta''' y -'''quiza'''</th>
<th! width="60px">Verbos -'''a'''| eVerbos -'''i'''</th>qui
<th! width="60px">Verbos -'''ma''',| -'''na''',Verbos -'''mi'''a ye -'''nii'''</th>
<th! width="60px"> | Verbos -ma, -'''iana''', -'''huami''' y -'''huini'''</th>
! width="60px" | Verbos -ia, -'''hua''' y -'''hui'''
</tr>
|-
<tr>
| ''Verbo'' || tlancua || paca || namiqui || cochhuetzi
<td>''Verbo''</td>
| nehnemi || tlapohua
<td>tlancua</td>
|-
<td>paca</td>
| ''Significado'' || ''morder'' || ''lavar''
<td>namiqui</td>
| ''encontrar'' || ''desmayarse'' || ''caminar'' || ''leer''
<td>cochhuetzi</td>
|-
<td>nehnemi</td>
| ''Singular'' || tlancua || paca || namiqui || cochhuetzi
<td>tlapohua</td>
| nehnemi || tlapohua
</tr>
|-
<tr>
| ''Plural'' || tlancua'''n''' || paca'''n'''
<td>''Significado''</td>
| namiqui'''n''' || cochhuetzi'''n''' || nehnemi'''n''' || tlapohua'''n'''
<td>''morder''</td>
|}
<td>''lavar''</td>
<td>''encontrar''</td>
<td>''desmayarse''</td>
<td>''caminar''</td>
<td>''leer''</td>
</tr>
<tr>
<td>''Singular''</td>
<td>tlancua</td>
<td>paca</td>
<td>namiqui</td>
<td>cochhuetzi</td>
<td>nehnemi</td>
<td>tlapohua</td>
</tr>
<tr>
<td>''Plural''</td>
<td>tlancua'''n'''</td>
<td>paca'''n'''</td>
<td>namiqui'''n'''</td>
<td>cochhuetzi'''n'''</td>
<td>nehnemi'''n'''</td>
<td>tlapohua'''n'''</td>
</tr>
</table>
 
=== Tiempo pasado ===
Línea 76 ⟶ 52:
En singular se pone una '''o'''- <u>antes del pronombre verbal</u>, en plural se le añade -'''quen'''.
 
 
<table border="1" cellpadding = "5">
{| border="1" cellpadding = "5"
<caption>'''El Tiempo Pasado'''</caption>
|+ '''El Tiempo Pasado'''
<tr>
|-
<th> </th>
!
<th width="60px">Verbos -'''cua'''</th>
<th! width="60px">Verbos -'''ca''',| -'''tla''', -'''ta''' yVerbos -'''za'''</th>cua
<th! width="60px"> | Verbos -ca, -'''tla''', -'''ta''' y -'''quiza'''</th>
<th! width="60px">Verbos -'''a'''| eVerbos -'''i'''</th>qui
<th! width="60px">Verbos -'''ma''',| -'''na''',Verbos -'''mi'''a ye -'''nii'''</th>
<th! width="60px"> | Verbos -ma, -'''iana''', -'''huami''' y -'''huini'''</th>
! width="60px" | Verbos -ia, -'''hua''' y -'''hui'''
</tr>
|-
<tr>
| ''Verbo'' || tlancua || paca || namiqui || cochhuetzi
<td>''Verbo''</td>
| nehnemi || tlapohua
<td>tlancua</td>
|-
<td>paca</td>
| ''Significado'' || ''morder'' || ''lavar''
<td>namiqui</td>
| ''encontrar'' || ''desmayarse'' || ''caminar'' || ''leer''
<td>cochhuetzi</td>
|-
<td>nehnemi</td>
| ''Singular'' || '''o'''- (pron) tlancua
<td>tlapohua</td>
| '''o'''- (pron) paca'''c'''
</tr>
| '''o'''- (pron) nami'''c'''* || '''o'''- (pron) cochhuetz*
<tr>
| '''o'''- (pron) nehne* || '''o'''- (pron) tlapo*
<td>''Significado''</td>
|-
<td>''morder''</td>
| ''Plural'' || '''o'''- (pron) tlancua'''quen'''
<td>''lavar''</td>
| '''o'''- (pron) paca'''quen''' || '''o'''- (pron) nami'''quen'''*
<td>''encontrar''</td>
| '''o'''- (pron) cochhuetz'''quen'''*
<td>''desmayarse''</td>
| '''o'''- (pron) nehne'''nque'''* || '''o'''- (pron) tlapo'''hquen'''*
<td>''caminar''</td>
|}
<td>''leer''</td>
</tr>
<tr>
<td>''Singular''</td>
<td>'''o'''- (pron) tlancua</td>
<td>'''o'''- (pron) paca'''c'''</td>
<td>'''o'''- (pron) nami'''c'''*</td>
<td>'''o'''- (pron) cochhuetz*</td>
<td>'''o'''- (pron) nehne*</td>
<td>'''o'''- (pron) tlapo*</td>
</tr>
<tr>
<td>''Plural''</td>
<td>'''o'''- (pron) tlancua'''quen'''</td>
<td>'''o'''- (pron) paca'''quen'''</td>
<td>'''o'''- (pron) nami'''quen'''*</td>
<td>'''o'''- (pron) cochhuetz'''quen'''*</td>
<td>'''o'''- (pron) nehne'''nque'''*</td>
<td>'''o'''- (pron) tlapo'''hquen'''*</td>
</tr>
</table>
:·*Se eliminó la terminación.
 
Línea 131 ⟶ 87:
 
 
 
<table border="1" cellpadding = "5">
{| border="1" cellpadding = "5"
<caption>'''El Tiempo Futuro'''</caption>
|+ '''El Tiempo Futuro'''
<tr>
|-
<th> </th>
!
<th width="60px">Verbos -'''cua'''</th>
<th! width="60px">Verbos -'''ca''',| -'''tla''', -'''ta''' yVerbos -'''za'''</th>cua
<th! width="60px"> | Verbos -ca, -'''tla''', -'''ta''' y -'''quiza'''</th>
<th! width="60px">Verbos -'''a'''| eVerbos -'''i'''</th>qui
<th! width="60px">Verbos -'''ma''',| -'''na''',Verbos -'''mi'''a ye -'''nii'''</th>
<th! width="60px"> | Verbos -ma, -'''iana''', -'''huami''' y -'''huini'''</th>
! width="60px" | Verbos -ia, -'''hua''' y -'''hui'''
</tr>
|-
<tr>
| ''Verbo'' || tlancua || paca || namiqui || cochhuetzi
<td>''Verbo''</td>
| nehnemi || tlapohua / tlachia
<td>tlancua</td>
|-
<td>paca</td>
| ''Significado'' || ''morder'' || ''lavar''
<td>namiqui</td>
| ''encontrar'' || ''desmayarse'' || ''caminar'' || ''leer'' / ''ver''
<td>cochhuetzi</td>
|-
<td>nehnemi</td>
| ''Singular'' || tlancuaz || pacaz || namiquiz || cochhuetziz
<td>tlapohua / tlachia</td>
| nehnemiz || tlapoz* / tlachiz**
</tr>
|-
<tr>
| ''Plural'' || tlancua'''zquen''' || paca'''zquen'''
<td>''Significado''</td>
| namiqui'''zquen''' || cochhuetzi'''zquen'''
<td>''morder''</td>
| nehnemi'''zquen'''
<td>''lavar''</td>
| tlapo'''zquen'''* / tlachi'''zquen'''**
<td>''encontrar''</td>
|}
<td>''desmayarse''</td>
<td>''caminar''</td>
<td>''leer'' / ''ver''</td>
</tr>
<tr>
<td>''Singular''</td>
<td>tlancuaz</td>
<td>pacaz</td>
<td>namiquiz</td>
<td>cochhuetziz</td>
<td>nehnemiz</td>
<td>tlapoz* / tlachiz**</td>
</tr>
<tr>
<td>''Plural''</td>
<td>tlancua'''zquen'''</td>
<td>paca'''zquen'''</td>
<td>namiqui'''zquen'''</td>
<td>cochhuetzi'''zquen'''</td>
<td>nehnemi'''zquen'''</td>
<td>tlapo'''zquen'''* / tlachi'''zquen'''**</td>
</tr>
</table>
:·*Se eliminó la terminación.
:·**En los verbos -'''ia''' se elimina sólo la -'''a'''